Boevengalerijen, beroemdheden en België: een korte geschiedenis van de "mugshot" (2024)

De foto werd verspreid door de gevangenis, ongeveer een uur nadat Trump geregistreerd was als beklaagde P01135809. Hij wordt samen met 18 anderen aangeklaagd omdat hij de verkiezingsuitslag van 2020 in de staat Georgia zou hebben proberen beïnvloeden.

Het is al de vierde keer in zes maanden dat de ex-president aangeklaagd wordt, maar nooit eerder werd zijn beeltenis vastgelegd in een "mugshot", zoals een politiefoto genoemd wordt. In eerdere zaken achtte de rechtbank dat niet nodig. Trumps gezicht is zo bekend dat nog maar eens een foto niet echt noodzakelijk is, was de redenering. Maar de gevangenis van Fulton County wilde hem als een gewone beklaagde behandelen.

En daarmee is dit de eerste mugshot ooit van een voormalig Amerikaans president. Trump pakte er zelf mee uit op zijn socials, zowel zijn eigen kanaal Truth Social als X (Twitter), waar hij na meer dan twee jaar een comeback maakte. Vooral in de VS is het gebruik van mugshots in de pers wijdverspreid. Wij kennen ze vooral van de most wanted-lijsten van criminelen uit binnen- en buitenland en uit televiereeksen en films. Maar waar komt dat gebruik eigenlijk vandaan?

Verrassend genoeg vermoeden experts een link met ons land. Rond 1840, met de opkomst van de commerciële fotografie, zou de politie in België gevangenen zijn beginnen te fotograferen. Het was waarschijnlijk de bedoeling hen te kunnen identificeren als ze een nieuw misdrijf plegen na hun vrijlating. Die gewoonte zou volgens het Amerikaanse historische onderzoeksinstituut Smithsonian en de krant The New York Times binnen de kortste keren elders ter wereld overgenomen worden.

In Amerika experimenteerden politiekorpsen met "rogues galleries", wat je zou kunnen vertalen als "boevengalerijen": tientallen foto's van overtreders waar het publiek kon naar komen kijken. Soms in boeken geplakt, soms letterlijk aan de muur gehangen, een wall of shame. Die foto's werden "mugshots" genoemd, waarbij "mug" oude Engelse straattaal voor gezicht is.

Bertillon ging ervan uit dat je door het systematisch in kaart brengen van fysieke kenmerken iedereen kan identificeren. Hij is daarmee een grondlegger van wat criminele antropometrie heet: op basis van fysieke kenmerken misdadigers identificeren. Eind 19e eeuw raakten de Amerikaanse politie in de ban van zijn systeem. Gaandeweg verdween de beschrijving van fysieke kenmerken en kwamen vingerafdrukken in de plaats. Maar de mugshots bleven bestaan.

En zo worden ze vandaag ook nog altijd gemaakt als een verdachte van een misdrijf bij het Amerikaanse gerecht terechtkomt: een foto in voor- en zij-aanzicht.

In de loop der jaren maakte de Amerikaanse pers steeds meer en steeds gretiger gebruik van mugshots, zowel om hun lezers en kijkers te informeren als om hen te prikkelen. De foto's wekken nieuwsgierigheid op, ze hebben een publiek en ze zijn gratis (ze vallen onder de Freedom of Information Act, red). Er ontstond zelfs een bedenkelijke mugshot publishing industry, een soort niche binnen de tabloidjournalistiek die niets anders doet dan mugshots en bijhorende gegevens publiceren. Om die gegevens te laten verwijderen, moet je betalen. Dat klinkt als afpersing, en verschillende staten hebben daar al actie tegen ondernomen.

De laatste jaren is er ook nog het aspect privacy. Mugshots worden gemaakt als je nog maar verdacht wordt van een misdrijf, en ze worden al gepubliceerd nog voor een proces. Het kan dus best dat je alsnog onschuldig bevonden wordt, maar dan is je naam al gemaakt (of gekraakt). De publieke opinie wordt zich daar steeds meer van bewust, en meerdere nieuwsbedrijven hebben richtlijnen opgesteld over het al dan niet publiceren van mugshots.

Trump profileert zich als slachtoffer van het politieke systeem én als toekomstig kandidaat voor de presidentsverkiezingen. Na een eerdere rechtszaak begon een officiële fondsenwerver met de verkoop van T-shirts en koffietassen met een gemanipuleerd beeld van Trump waarin het lijkt alsof hij op een politiefoto staat. Dat gebeurde in april, nadat hij in New York werd aangeklaagd voor fraude.

Het toont hoe Donald Trump en zijn aanhang het juridische circus rondom hem gebruiken om er politiek garen uit te spinnen. Trump zelf heeft binnen de kortste keren zijn beruchte mugshot gepost op Truth Social én op X (Twitter), samen met de website waar je geld kan doneren voor zijn campagne. Nu al wordt online Trump-"merchandise" aangeboden met de nieuwe mugshot. Je mag er donder op tegen zeggen dat de foto op nog tal van andere manieren gecommercialiseerd zal worden.